Maak kennis met de twee hoofdrolspelers in de vrouwelijke cyclus: Oestrogeen en progesteron.
Oestrogeen maakt van een meisje een vrouw, het is het opbouwend hormoon
Oestrogeen heeft heel veel functies in je lichaam, waaronder:
- Oestrogeen heeft een opbouwende werking op heel veel plaatsen in je lichaam:je borsten, bindweefsel, botten, slijmvliezen, zenuwstelsel, hersenen, hart, darmen, ogen en gewrichten hebben allemaal oestrogeenreceptoren
- Oestrogeen zorgt voor de groei van je baarmoederslijmvlies
- Oestrogeen verbetert de collageen- en vochtbalans in de huid
- Oestrogeen bevordert vetopslag
- Oestrogeen stimuleert de seksuele ontwikkeling en heeft een positief effect op je libido
- Oestrogeen geeft serotonine vrij, dit is de neurotransmitter die je goed laat voelen
- Oestrogeen verlaagt de bloeddruk
Oestrogeen is het belangrijkste hormoon in de eerste helft van je cyclus (van je menstruatie tot je eisprong, ongeveer 14 dagen later)
Progesteron is het kalmerend hormoon
- Progesteron zorgt voor de rijping van het baarmoederslijmvlies in de 2e helft van de cyclus en zorgt dat de eicel goed kan innestelen
- Progesteron zorgt elke maand voor opruiming van cellen die niet meer nodig zijn
- Progesteron houdt oestrogeen in toom
- Progesteron onderdrukt het immuunsysteem
- Progesteron werkt kalmerend, het helpt je spieren ontspannen
- Progesteron voor mee voor een goede werking van de schildklier
- Progesteron verhoogt de ochtendtemperatuur – in de tweede helft van de cyclus is je ochtendtemperatuur iets hoger
Progesteron is het belangrijkste hormoon in de tweede helft van je cyclus. Het wordt gemaakt door het ‘gele jasje’ van het eitje dat gesprongen is. Heb je in een bepaalde maand geen eisprong, dan is er ook geen productie van progesteron.
Oestrogeen en progesteron werken tegengesteld – een goede balans is heel belangrijk!
wat oestrogeen opgebouwd heeft, wordt gebalanceerd door progesteron
In een normale cyclus pieken oestrogeen en progesteron afwisselend:
WAT GEBEURT ER MET JE HORMONEN VANAF JE 35e?
Vanaf je 35e beginnen je hormonen stilletjes te dalen en zal je geleidelijk overgaan van de vruchtbare naar de niet-vruchtbare levensfase:
Fase 1: premenopauze
Zolang je in de PREMENOPAUZE zit heb je nog elke maand een regelmatige cyclus. Toch kan je zo nu en dan een cyclus hebben zonder eisprong. Daar merk je vaak niets van, de menstruatie volgt, ook al is er geen eisprong geweest. Soms kan je menstruatie wel heftiger zijn dan normaal, omdat het balancerende effect van progesteron gemist wordt. De oestrogeenproductie is in deze periode meestal nog vrij stabiel, terwijl progesteron wel kan wijzigen van de ene maand tot de andere. In een maand zonder eisprong is er geen ‘geel jasje’ dat progesteron kan aanmaken. Je kan dus vaak té veel oestrogeen hebben in vergelijking met progesteron. Dit noemt men oestrogeendominantie.
Fase 2: perimenopauze
Als je menstruatie onregelmatiger wordt, beland je stilaan in ‘de overgang’ of de menopauzetransitie. Veel vrouwen ervaren een grillig menstruatiepatroon: de menstruatie komt eerder of later dan verwacht, is korter of langer, lichter of heftiger, er lijkt geen touw aan vast te knopen!
In deze fase schiet de oestrogeenproductie alle kanten uit: het ene moment veel hoger dan normaal, om het volgende moment ineens een duik te nemen, net als in een achtbaan. In de literatuur wordt vaak gezegd dat dit een ultieme poging van het lichaam is om je toch nog zwanger te laten worden, nu het einde van je vruchtbare dagen in zicht komt.
Je hormoonlevels laten testen is meestal niet erg zinvol, omdat ze heel erg kunnen schommelen, soms zelfs binnen één en dezelfde dag. Het is vaak zinvoller om af te gaan op de symptomen die ervaart om te bepalen of je in de perimenopauze aanbeland bent.
In de grafiek hieronder zie je dat progesteron eerst daalt (door af en toe een eisprong over te slaan), waarna ook oestrogeen aan een duikvlucht begint.
Fase 3: menopauze
Geleidelijk aan zal de tijd tussen twee menstruaties langer worden. Is je laatste menstruatie precies één jaar geleden? Proficiat, je bent nu officieel in de menopauze!
Fase 3 duurt dus precies één dag!
Fase 4: postmenopauze
Vanaf nu ben je in de postmenopauze, al wordt dit vaak ook gewoon ‘de menopauze’ genoemd.
Je oestrogeen en progesteronlevels hebben een nieuw, lager niveau bereikt en zijn (meestal) terug in balans ten opzicht van elkaar. Het kan zijn dat je vanaf nu klachtenvrij bent, maar er zijn helaas ook vrouwen die nog jarenlang last blijven hebben van de typische menopauzesymptomen. Je kan ervoor kiezen om via hormoonsubstitutie je niveau van progesteron en oestrogeen terug wat op te krikken door het gebruik van (bio-identieke) hormonen.
Veelgestelde vragen:
Kan je aan de hand van je leeftijd weten in welke fase je zit?
Wanneer ze starten, hoe deze vier fases verlopen en hoe lang ze duren is voor elke vrouw anders. De eerste veranderingen kunnen optreden vanaf ongeveer 35 jaar. Gemiddeld begint de perimenopauze rond de leeftijd van 47 jaar, maar het kan ook veel vroeger of veel later zijn. Deze fase duurt gewoonlijk tussen de vier en de acht jaar, maar er zijn ook vrouwen die tot veertien jaar in deze fase blijven hangen. Het op- en neergaan van de hormonale spiegels zorgt vaak voor heel wat klachten. De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen officieel in de menopauze komen is 51 jaar. Gewoonlijk milderen de typische ‘overgangsklachten’ een paar jaar na de menopauze, al is dat helaas niet bij iedereen het geval.
Kan je voorspellen wanneer je in de menopauze komt? Of welke klachten je kan verwachten?
De beste manier om dit te voorspellen, is te kijken naar wanneer je moeder in de menopauze kwam. Moeders en dochters blijken immers vaak op ongeveer dezelfde leeftijd in de menopauze te komen én ervaren bovendien vaak vergelijkbare symptomen.
Een andere indicator van welke symptomen je kan verwachten is hoe je je voelde tijdens je puberteit en tijdens of na een zwangerschap. Als je toen erg veel last had van hormoonschommelingen en prikkelbaar en erg emotioneel was, blijkt de kans groter te zijn dat je ook tijdens de overgang dezelfde symptomen zal ervaren.
Laat je hierdoor echter niet uit het lood slaan, zoals we verder zullen zien, kan je met leefstijl en de juiste mindset héél veel verschil maken!
SYMPTOMEN
De symptomen die je kan ervaren zijn voor iedereen anders.
Veel vrouwen ervaren in eerste instantie symptomen die te maken hebben met een tekort aan het rustgevende progesteron. Progesteron heeft een kalmerend effect op de hersenen. Bij een tekort, kan je te maken krijgen met verhoogde stressgevoeligheid, prikkelbaarheid, slaapproblemen, hoofdpijn en migraine, angst en depressieve gevoelens.
Wanneer progesteron daalt terwijl oestrogeen hoog blijft (of zelfs tijdelijk verhoogt), geraakt de balans tussen progesteron en oestrogeen verstoord en kan je klachten krijgen door oestrogeendominantie. Kenmerkende klachten van een teveel aan het opbouwende oestrogeen zijn menstruatieproblemen (hevige menstruatie, langere cyclus dan normaal, onregelmatige bloedingen), vochtophoping met zwelling van handen, voeten en gezicht, gevoelige of gezwollen borsten, gewichtstoename, vooral rond de heup en de taille.
Wanneer tot slot ook oestrogeen permanent verlaagt, treden klachten op als een droge huid, terugkerende blaasinfecties, vaginale droogte.
Klachten als opvliegers, nachtzweten, vermoeidheid, stemmingswisselingen, hoofdpijn en gewichtstoename treden helaas bij elke onbalans op, of het nu om te veel of tekort gaat.
Een veelgebruikte vragenlijst om zicht te krijgen op je overgangssymptomen is de ‘Green climateric Scale’, een lijst van symptomen waarbij je bij elke klacht met een cijfer van 0 tot 3 kan aangeven of je deze klacht hebt en hoezeer je hierdoor gehinderd wordt in je dagelijks leven. Deze vragenlijst wordt overal ter wereld gebruikt om eventuele hinder in kaart te brengen.
De lijst hieronder is gebaseerd op de green climatric scale, die verder aangevuld en uitgebreid werd. Je kan de lijst afdrukken en scoren door bolletjes voor het symptoom te kleuren of aan te kruisen. Dit lijstje kan van pas komen om mee te nemen naar je dokter om je symptomen gemakkelijker bespreekbaar te maken of om voor jezelf na te gaan hoe je symptomen in de loop van de tijd veranderen en hopelijk verbeteren.
Score 0: AFWEZIG: deze klacht treedt niet op bij mij
Score 1: AF EN TOE: deze klacht komt af en toe voor, maar stoort mij niet erg
Score 2: VAAK: deze klacht komt vaak voor en is storend voor mijn dagelijkse activiteiten
Score 3: HEEL VAAK: deze klacht komt heel vaak voor en stoort mij zodanig dat ik er mijn dagelijkse activiteiten door moet onderbreken
(Je kan de lijst ook hier downloaden en uitprinten)
Psychologische symptomen:
- O O O Gespannen of nerveus gevoel / opgewonden gevoel
- O O O slaapstoornissen (moeite met in slaap vallen, niet doorslapen, vroeg wakker worden)
- O O O stemmingswisselingen
- O O O Paniekaanvallen, angsten
- O O O Concentratieproblemen, gevoel van mist in je hoofd
- O O O vermoeidheid of lusteloosheid
- O O O Nergens in geïnteresseerd zijn, gebrek aan motivatie
- O O O Je ongelukkig of neerslachtig voelen
- O O O Huilbuien
- O O O Snel geïrriteerd zijn / prikkelbaarheid
- O O O Vergeetachtigheid, minder goed geheugen
- O O O twijfelen aan je waarde / jezelf minderwaardig vinden / je niet geliefd voelen
Fysieke symptomen:
- O O O Hartklachten (bewustheid van je hartslag, hartslagen overslaan, ‘jagen’ van het hart)
- O O O Gevoel van duizeligheid of flauwvallen
- O O O Gespannen gevoel in hoofd of lichaam
- O O O Tintelingen of dood gevoel op je huid/lichaam
- O O O Hoofdpijn, migraine
- O O O Spier- en gewrichtspijn, reumatische klachten
- O O O Minder gevoel in handen of voeten
- O O O Ademhalingsproblemen
- O O O Opvliegers
- O O O Nachtelijk zweten
- O O O Minder / geen zin meer in seks
- O O O Vaginale droogheid en branderigheid, pijn bij het vrijen, jeuk, irritatie
- O O O Spijsverteringsproblemen (trage vertering, opgeblazen gevoel, misselijkheid)
- O O O Vocht vasthouden (handen, voeten, gezicht)
- O O O Gespannen borsten
- O O O Blaasproblemen (moeite met plassen, vaker plassen, urineverlies, blaasontstekingen)
- O O O Gewichtstoename
- O O O Droge huid, droge ogen